Hồi xưa, lúc tôi còn theo học lớp thống kê học năm masters’, ông thầy R. P. MacDonald mà sau này tôi biết rất nổi tiếng trên thế giới về lĩnh vực factor analysis và cũng là một chuyên gia về đo lường giáo dục (educational measurement), nói với đám học trò như thế này: “con số thống kê cũng như một bộ đồ bikini; những cái nó biểu lộ thì thú vị đấy, nhưng những cái nó che dấu mới là quan trọng”. Tôi còn nhớ cả lớp (đấu khoảng 20 đứa) cười nghiêng cười ngã, nhưng ông cụ mặt không hề biểu lộ cảm xúc gì cả! Chờ cho đám học trò cười xong, Thầy bắt đầu thao thao bất tuyệt về tầm quan trọng của diễn giải một con số thống kê.
Hôm nay, đọc bài báo này trích dẫn lời phát biểu của một quan chức giáo dục Hà Nội tôi chợt nhớ đến lời Thầy dạy. Vị quan chức này nói: “Nhưng với độ tuổi trên 36, có thống kê được bao lăm người mù chữ thì cũng không để làm gì cả vì những đối tượng này không thuộc phạm vi trọng tâm ngành giáo dục phải cấp chưngh, thường xuyên dạy dỗ.
[...] Vì thế, khi chúng tôi nhìn số liệu thì thấy không có gì bất thường”.
Trời, thật khó tin khi đọc cụm từ “dạy dỗ” rất ư là bề trên như ngành giáo dục!
Cách đây vài tháng, có tin nói rằng nước ta hiện nay có khoảng 1,7 triệu người mù chữ. Phần lớn những người mù chữ là người dân tộc, người cư ngụ ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, v.v… Vẫn theo thông tin này, Hà Nội có 235.000 người mù chữ, đứng đầu nước! Rất ngạc nhiên! Nhưng hóa ra đó là do báo cáo sai con số, vì con số người mù chữ ở Hà Nội là 18.200 người (theo bài báo dưới đây viết).
Nhưng điều đáng bàn là vị quan chức giao dục cho rằng con số đó chẳng có gì bất thường hay có ý nghĩa gì. Tôi thì thấy nó tương đối bất thường và có ý nghĩa. Bất thường là giữa thủ đô mà có đến gần hai vạn người mù chữ. Con số đó, nếu suy nghĩ kĩ, có nhiều ý nghĩa liên quan đến quốc sách giáo dục.
Thứ nhất, nên nhớ rằng mù chữ ở nước ta ngày xưa được xem là một trong 3 loại giặc nguy hiểm (hai loại giặc kia là giặc đói và giặc ngoại xâm). Ngày nay thì chúng ta không còn bị ngoại xâm, chúng ta cũng không đói, nhưng chúng ta vẫn còn … dốt. Như vậy, con số trên và con số gần 2 triệu người mù chữ cho thấy chúng ta vẫn còn một loại giặc mà ông cụ Hồ từng xem là nguy hiểm.
Thứ hai, mù chữ theo tôi có thể xem như là một căn bệnh. So sánh mù chữ với bệnh chắc chắn sẽ làm nhiều người ngạc nhiên, vì nó không hiển nhiên như là những bệnh liên quan đến sự rối loạn sinh học như ung thư hay AIDS, vì chúng ta không thấy tác hại của mù chữ ở con người. Phần lớn những mù chữ dấu diếm triệu chứng trong sự xấu hổ, và do đó họ mang trong người một bệnh tâm lí, để đến tuổi trưởng thành họ không được ai giúp đỡ.
Thứ ba, tác hại của mù chữ đến nền kinh tế và thế hệ tương lai. Tác hại này thì ai cũng có thể nhận thấy dễ dàng. Người không may mắn bị mù chữ thường thiếu cơ hội tham gia lao động. Không tham gia lao động được nên họ phải tùy thuộc vào Nhà nước, hay có trường hợp có nguy cơ dính vào những vụ tội phạm. Và, khi có cơ hội tham gia lao động thì họ cũng không có dịp được thăng tiến trong nghề nghiệp.
Mù chữ có thể mang tính ‘di truyền”. Trẻ em lớn lên trong gia đình mù chữ có nguy cơ mù chữ tăng gấp 2 lần so với trẻ em lớn lên trong gia đình biết chữ. Nghiên cứu giáo dục cho thấy những thanh thiếu niên đọc giỏi thường có cha mẹ hướng dẫn đọc ngay từ lúc còn bé. Ngoài ra, còn có số liệu cho thấy khi trình độ học vấn của cha mẹ tăng 1 năm thì tỉ lệ tử vong của trẻ em trong gia đình giảm 9%.
Thành ra, đứng trước một con số thống kê, nếu mình không suy nghĩ đến nơi đến chốn thì không thấy “cái đẹp” hay ý nghĩa của nó; nhưng nếu đặt vào bối cảnh thì nó cung cấp chúng ta nhiều điều đáng suy nghĩ.
Mù chữ như tôi vừa bàn là không biết đọc viết, nhưng còn có hai loại mù khác nữa: đó là mù chữ chức năng (functional illiteracy) và mù số. Mù chữ chức năng là không so sánh được những hiện tượng xã hội, chẳng hạn như mù chữ trong việc không đọc được hay không diễn giải được kết quả nghiên cứu. Mù số là không có khả năng diễn giải con số có ý nghĩa.
Qua mấy phát biểu của quan chức giáo dục, tôi nghĩ trong thực tế con số người mù chữ (và mù số) ở nước ta còn cao hơn con số chính thức.
NVT
Xóa mù chữ cho người trên 36 tuổi chẳng để làm gì?
“Với độ tuổi 15-35, chúng tôi đương nhiên phải theo dõi để hoàn thành trách nhiệm phổ cập giáo dục. Nhưng với độ tuổi trên 36, có thống kê được bao lăm người mù chữ thì cũng không sử dụng làm gì vì những đối tượng này không thuộc phạm vi ngành giáo dục ưu tiên, phải thường xuyên, cấp chưngh dạy dỗ”.
Bà Phạm Thị Hồng Nga, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT Hà Nội trao đổi về thông tin liên quan đến việc nhầm lẫn số lượng người mù chữ ở Hà Nội vừa được công bố cuối tháng 10/2008.
Chỉ là lỗi cơ học...
Trong lúc dư luận đang xôn xao trước thông tin Hà Nội là địa phương có số người mù chữ cao nhất cả nước thì Sở GD-ĐT Hà Nội đã có công văn đính chính con số đó không đúng vì có sai sót của nhân viên đánh máy. Bà có thể giải thích cụ thể, rõ ràng về sự việc này?
- Trước tiên, tôi xin khẳng định: Con số thống kê bị nhầm lẫn rơi vào những đối tượng mù chữ trên 36 tuổi, tức là không thuộc diện phổ cập, chứ không phải là nhầm số lượng của độ tuổi đã phổ cập xong.
Về vấn đề này, tôi xin giải thích như sau: Hàng năm, chúng tôi chỉ báo cáo kết quả phổ cập và xóa tái mù chữ đối với độ tuổi 15-35. Khi tổng kết đề án “Xây dựng xã hội học tập và phát triển trung tâm học tập cộng đồng”, Bộ GD-ĐT có yêu cầu báo cáo cả lượng người mù chữ từ 36 tuổi trở lên.
Con số hàng năm đều đúng với báo cáo của các quận, huyện, nhưng đến khâu cuối là cộng tổng thì người đánh máy đánh thêm số 2 vào trước kết quả, khiến con số 18.200 người mù chữ ở độ tuổi trên 36 biến thành ... 218.200 người.
Như vậy, đây hoàn toàn là lỗi cơ học, do chuyên viên của Sở gây nên.
Việc vội vã đính chính như vậy dễ khiến dư luận nghĩ là Sở không minh bạch khi công bố số liệu liên quan đến một vấn đề khá “nhạy cảm” là mù chữ giữa Thủ đô. Bà nghĩ sao về điều này?
- Chúng tôi không bao biện, vì cấp dưới sai, chúng tôi kí duyệt cũng có nghĩa là chúng tôi có lỗi vì đã không cẩn thận rà soát lại. Đến thời điểm này, khi mọi sự đã “nhỡ” rồi, việc thanh minh là rất khó, dư luận dễ nghĩ là chúng tôi cố tình nói sai sự thật hoặc che giấu thông tin thật. Nhưng trách nhiệm của chúng tôi bây giờ là phải sửa sai, bằng cách là chứng minh với các cấp lãnh đạo dựa vào các con số cụ thể.
Thực tế là chúng tôi đã cùng phòng GD thường xuyên rà soát, kiểm tra lại toàn bộ. Chúng tôi đã làm lại bản thống kê chính xác, các con số hàng năm vẫn giữ nguyên, chỉ có số tổng là thay đổi.
"Thống kê người mù chữ trên 36 tuổi không để làm gì!"
Bà theo dõi hàng năm, có báo cáo thường xuyên? Con số 218.000, lệch tới 200.000 so với 18.200 người không làm bà sửng sốt hoặc cảm thấy vô lý?
- Sự việc này xảy ra, quả tình là có mấy lí do như sau:
Thứ nhất: Khi làm báo cáo trình Bộ, chúng tôi quá vội. Vì hàng năm Bộ không hỏi đến số liệu của đối tượng này. Khi tổng kết mới hỏi khiến chúng tôi phải lo chuẩn bị tổng hợp từ đầu.
Thứ hai: Ở độ tuổi trên 36, người ta không yêu cầu cao về nhu cầu xóa mù chữ, vì những người thuộc diện này ít có khả năng, mong muốn học tập. Mặt khác, với độ tuổi 15-35, chúng tôi đương nhiên phải theo dõi để hoàn thành trách nhiệm phổ cập giáo dục theo quy định. Nhưng với độ tuổi trên 36, có thống kê được bao lăm người mù chữ thì cũng không để làm gì cả vì những đối tượng này không thuộc phạm vi trọng tâm ngành giáo dục phải cấp chưngh, thường xuyên dạy dỗ.
Vì thế, khi chúng tôi nhìn số liệu thì thấy không có gì bất thường. Chỉ khi báo chí giật lên thông tin “Hà Nội nhiều người mù chữ nhất cả nước” thì chúng tôi mới giật mình rồi kiểm tra lại.
[…]
0 nhận xét:
Đăng nhận xét