Thế vận hội Olympic đang diễn ra ở Bắc Kinh. Nhưng những phân bố về huy chương trong các bộ môn thể thao và sắc dân thì chẳng làm ai ngạc nhiên. Môn bơi lội vẫn "bị" các nước như Úc và Mĩ làm chủ, môn bắn súng thì người Á châu đứng đầu, môn bóng chuyền thì Mĩ, v.v... Chúng ta có thể đoán rằng môn điền kinh thì người Phi châu sẽ dẫn đầu. Tại sao? Theo tôi tại vì di truyền, vì gien ...
Nhìn qua kết quả các kì Thế vận hội trong vòng 30 năm qua, rất dễ ghi nhận một khuynh hướng chung: trong khi sự đồng đẳng về cơ hội được thi thố tài năng trong các môn thể thao càng ngày càng được nâng cao và bảo đảm, thì kết quả tranh tài trong các bộ môn thể thao loại "tinh hoa" (elite sports) lại càng ngày càng tập trung theo sắc dân. Nói cách khác, trong một số bộ môn thể thao, vận động viên của một vài sắc dân có khuynh hướng thành công nổi trội hơn các sắc dân khác.
Trong thời gian từ trước Thế chiến thứ 2 đến thập niên 1970s, khi chính sách kì thị chủng tộc và tình trạng kinh tế nghèo nàn còn là một hàng rào cản lớn cho các nước nghèo ở Phi châu có cơ hội tham gia Thế vận hội, danh sách vận động viên đoạt huy chương và danh dự hầu như là người da trắng ở Âu châu và Mĩ châu. Nhưng sau khi vấn đề sự kì thị chủng tộc được xóa bỏ, cùng với sự phát triển kinh tế trong những năm gần đây, nhiều quốc gia Á châu và Phi châu đã có thể gửi các đoàn vận động viên đi tranh tài trong Thế vận hội, và sự phân phối huy chương trong Thế vận hội đã thay đổi rõ nét.
Thực vậy, các vận động viên Âu châu ngày nay không còn là lực lượng duy nhất chiếm huy chương trong các cuộc tranh tài. Phân tích kết quả các kì Thế vận hội trong vòng 3 thập niên qua cho thấy một vài xu hướng thú vị Như sau:
- trong những môn thể thao đòi hỏi thể lực của phần trên cơ thể như cử tạ và ném lao, các vận động viên người da trắng hay Âu châu dẫn đầu;
- trong những môn thể thao đòi hỏi thể lực của phần dưới cơ thể và sự nhanh nhẹn như điền kinh, các vận động viên gốc Phi châu thống lĩnh;
- trong những môn nhảy cao như bóng rổ, người da đen miền tây Phi châu lại hầu như làm chủ; và
- trong những môn thể thao cần sự dẽo dai và thẩm mĩ như nhảy lộn xuống nước, một số môn trượt băng, và thể dục thẩm mĩ, người Á châu, đặc biệt là người Đông Á, thường đứng đầu danh sách huy chương vàng.
Nhận xét trên đây chỉ là xu hướng chung, vì trong một số trường hợp cá biệt, người da trắng (hay Âu châu nói chung) cũng có mặt trong các môn thể thao, chẳng hạn như thể dục thẩm mĩ và nhảy lộn. Tuy nhiên sự "phân chia" rõ nét nhất có thể thấy trong các bộ môn điền kinh. Trong bộ môn chạy nước rút (dưới 400 thước), đại đa số [nếu không muốn nói là tất cả] các vận động viên vô địch đều là những người -- hoặc sinh trưởng, hoặc có gốc gác -- ở các nước thuộc vùng Tây Phi châu. Trong ba thế vận hội vừa qua, tất cả các vận động viên được vào vòng chung kết bộ môn chạy đua 100 thước dành cho nam đều là người gốc Tây Phi châu. Các kỉ lục trong bộ môn chạy 200 thước, tất cả đều dưới 10 giây, cũng đều do các vận động viên gốc Tây Phi đạt được.
Tuy nhiên, trong bộ môn chạy đường dài, một xu hướng khác xuất hiện. Trong bộ môn này, các vận động viên gốc Phi châu cũng "làm chủ" trên sân vận động, nhưng không phải Tây Phi, mà là Đông Phi. Thế vận hội năm 1960 tại Roma (Ý), thế giới đã sửng sờ nhìn Abebe Bikila, một vận động viên của Ethiopia, chạy chân không (không mang giày) trong bộ môn điền kinh và chiếm huy chương vàng. Tại Thế vận hội lần thứ 25 ở Seoul (1988), các nam vận động viên người Kenya đoạt các giải chạy đua 800, 1500, 3000 và 5000 m. Trong Thế vận hội lần thứ 27 tại Sydney, các vận động viên Đông Phi châu cũng chiếm giải vô địch trong bộ môn chạy 1500 m (Kenya), 3000 m (Kenya), 5000 m (Ethiopia), v.v... Nếu tính trên dân số (Kenya
Trong các vận động viên gốc Đông Phi châu, đặc biệt các vận động viên người Kalenjins thuộc vùng thung lũng Great Rift, bên cạnh Thác Victoria, với một dân số khoảng nửa triệu, nhưng lại chiếm 40% các huy chương trong bộ môn điền kinh trong các kì tranh tài quốc tế. Nếu bộ lạc này tranh tài như một quốc gia, số lượng huy chương họ đạt được sẽ gấp 3 lần nước Mĩ.
Có nhiều nguyên nhân kinh tế và xã hội cho xu hướng trên đây. Phi châu không no đủ như các nước Âu Mĩ, nên họ phải chú trọng vào những bộ môn thể thao mà họ có thể tận dụng được với chi phí thấp nhất. Điền kinh và bóng đá là hai môn thể thao không cần đầu tư cao vào cơ sở vật chất, và do đó, rất phù hợp với kinh tế của các quốc gia nghèo. Vì thế, người Phi châu xuất sắc trong hai bộ môn này cũng không phải là điều quá ngạc nhiên.
Nhưng còn có lí do sinh học mà có lẽ ít ai muốn đề cập đến. Mỗi bộ môn thể thao đòi hỏi một khả năng về sinh-cơ lực (biomechanics) và khí lực (aerobics). Hàng trăm nghiên cứu về nhân chủng học trong vài thập niên qua cho thấy rằng các đặc điểm then chốt của người vận động viên như cấu trúc của cơ thể, sự phân bố các cơ bắp, hệ thống nội tiết, công suất của phổi, khả năng sử dụng năng lực, v.v... đều có liên quan tới khả năng và kết quả trong các kì tranh tài. Căn cứ trên các dữ kiện về thân thể, người ta có thể đặt giả thuyết là người da đen có nhiều lợi thế hơn người da trắng trong các môn thể thao như chạy đua và nhảy cao. Tính trung bình, các sắc dân Phi châu ở vùng sa mạc Sahara có chung một số đặc tính về cơ thể: mật độ xương cao, tỉ lệ mỡ thấp, chân dài, mông nhỏ, và háng hẹp. Những đặc điểm sinh lí này giúp cho họ những ưu điểm quan trọng trong bộ môn điền kinh. Những dữ kiện này còn giải thích tại sao các sắc dân khác, như người Á châu chẳng hạn, hầu như vắng bóng trong một số bộ môn điền kinh và bóng rổ, vì so với người da trắng và da đen, người Á châu có mật độ xương thấp, chân và tay ngắn, tỉ trọng mỡ thấp, và mông nhỏ.
Để có hiệu quả tối ưu trong các môn thể thao như chạy nước rút và đường dài, vận động viên cần có một hệ thống cơ tốt. Cơ là loại mô có chức năng tạo ra sự chuyển động của cơ thể, giữ vững vị trí cơ thể chống lại trọng lực, tạo chuyển động ở các cấu trúc bên trong cơ thể và làm thay đổi áp suất hay sức căng của các cấu trúc bên trong cơ thể. Trong cơ có các cơ chế chuyển năng lượng hóa học thành năng lượng cơ học.
Có thể chia cơ thành hai loại sơ (fibres): sơ có độ co dãn chậm (được gọi là sơ loại I) và sơ có độ co dãn nhanh (sơ loại II). Sơ loại I có chức năng quyết định mức độ chịu đựng, trong khi sơ loại II giúp cho các động tác cần sức mạnh như chạy nước rút hay nhảy cao. Các vận động viên chạy nước rút có đến 75% (hay cao hơn) sơ loại II (co dãn nhanh). Ngược lại, các vận động viên chạy đường dài thường có đến 75% sơ loại I (co dãn chậm). Người da trắng, tính quân bình, có tỉ lệ sơ loại II ít hơn người da đen gốc Tây Phi châu khoảng 40%.
Thực ra, mô hình về sơ co dãn nhanh hay chậm khá đơn giản. Dựa theo hiệu quả trong qui trình chuyển hóa nội tiết tố, người ta có thể chia các loại sơ co dãn nhanh thành hai loại khác nhau: một loại có hiệu quả cao, và một loại có hiệu quả thấp. Sơ có hiệu quả cao có khả năng thích ứng tốt với môi trường luyện tập; ngược lại, sơ loại có hiệu quả thấp rất "lười biếng", không phản ứng nhạy trong môi trường chuyển hóa. Điều này giải thích tại sao trong một số người dù tập dợt rất nhiều nhưng kết quả chẳng có gì đáng kể.
Nhưng dù cho có đủ thành phần sơ cũng chưa chắc đem lại một sự vận động bền bỉ, bởi vì các gien chỉ quyết định khoảng 25% tính bền bỉ. Như vậy, luyện tập vẫn là một yếu tố quan trọng -- nhưng càng quan trọng cho người da đen hơn là cho người da trắng. Nhiều thí nghiệm cho thấy một kết quả chung: chỉ cần tăng cường độ luyện tập khoảng 5%, thể lực của người da đen có thể tăng theo cấp số nhân đến 50%; trong khi đó, dù có tăng cường độ luyện tập ở mức độ tối đa 50%, thể lực trong người da trắng tăng chỉ 5%! Cần nói thêm là mức độ khác biệt giữa các vận động viên trong các bộ môn thể thao tinh hoa như chạy nước rút cực kì nhỏ; nhỏ đến nổi nếu một vận động viên có một cơ thể hay khả năng dùng các cơ sơ (muscles fibres) hữu hiệu hơn thì kết quả sẽ cực kì quan trọng. Một phần phút hay thậm chí một phần giây đồng hồ có thể quyết định một huy chương vàng hay bạc.
Do đó, chúng ta có thể làm một dự đoán cho kết quả Thế vận hội Bắc Kinh 2008 mà xác suất đúng có thể khoảng 99%: tất cả các vận động viên sẽ vào vòng chung kết của môn chạy đua 100 thước sẽ là những người được sinh trưởng tại, hay có gốc gác ở, các nước thuộc miền Tây Phi châu. Một dự đoán khác: không ai ngoài các vận động viên Tây Phi sẽ giữ danh hiệu không chính thức "Người nhanh nhất thế giới" trong tương lai.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét