Vài kỉ niệm với Pierre Delmas

Trong thời gian ở Việt Nam tôi nhận được một tin buồn: Pierre Delmas qua đời vào ngày 23/7/08 (xem thư dưới đây của Robert Lindsay gửi cho các thành viên trong Ban biên tập Tập san Osteoporosis International). Thật ra, trước đó, Gs Ego Seeman đã điện cho tôi báo tin rằng ông ta có thể không tham dự Hội nghị quốc tế về loãng xương tại TPHCM vì ông có thể đi Pháp để thăm Pierre đang nằm bệnh viện và có thể chết bất cứ lúc nào.

Tôi hồi hộp sợ ông Seeman mà không đến thì chắc Hội nghị sẽ “hư bột hư đường” hết, nhưng ông đến dự và nói chuyện trước khi bay sang Pháp để dự đám tang của Pierre Delmas. Trong Hội nghị quốc tế về loãng xương vừa qua tại TPHCM tôi đề nghị và được chấp nhận dành một phút mặc niệm cho Pierre Delmas.

Đối với những ai quan tâm đến loãng xương, không ai không biết đến cái tên Pierre Delmas, vì anh ta là một nhân vật xuất sắc trong ngành, một nhà khoa học tài hoa, và một nhà chính trị khoa học cực giỏi. Pierre Delmas qua đời ở tuổi 58, một cái tuổi còn quá trẻ, nhưng những thành tựu của anh ta đứng vào hàng đại thụ tuổi 80. Pierre là giáo sư y khoa tại Đại học Lyon, và cũng là sếp của một đơn vị nghiên cứu của INSERM chuyên về loãng xương.

Pierre là tác giả của trên 400 bài báo khoa học, với chỉ số H là 77. Chỉ số H này đứng vào hàng đại thụ. Hầu như trong bất cứ lĩnh vực nào của loãng xương, Pierre cũng đều có đóng góp, nhưng cống hiến nổi tiếng nhất làm nên tên tuổi của anh là bone markers mà tôi đã có một bài tổng quan dài trên Thời sự Y học vào năm ngoái. Thật vậy, nói đến Pierre Delmas là nói đến mấy markers như NTX, CTX mà nhóm của anh ta phát triển và sử dụng ngày nay. Với những cống hiến quan trọng này, Pierre trở thành đồng tổng biên tập Tập san Osteoporosis International (người đồng tổng biên tập kia là Robert Lindsay bên Mĩ). Ngoài tài khoa học, Pierre là người sáng lập ra tổ chức International Osteoporosis Foundation (IOF) từ tổ chức European Foundation for Osteoporosis, và người lèo lái IOF trở thành một tổ chức loãng xương toàn cầu như ngày nay.

Vì tôi là thành viên của Ban biên tập Tập san Osteoporosis International, nên tôi có dịp làm việc với Pierre trong việc bình duyệt và quyết định công bố bài báo. Khi Pierre trở thành tổng biên tập Tập san Osteoporosis International, chính anh ta là người đề cử và gửi thư mời tôi tham gia Hội đồng biên tập. Có nhiều bài báo mà ý kiến các chuyên gia khác nhau, Pierre đều viết thư hỏi tôi nên tính sao đây. Dù quyết định sau cùng là của Pierre, nhưng tôi chưa thấy lần nào anh ta quyết định ngược với ý kiến tôi. Có lẽ hai chúng tôi hợp nhau quá, chứ chẳng phải vì lí do cá nhân gì đâu. Có lần một bài báo tôi duyệt qua 4 lần, Pierre định từ chối đăng vì tác giả có vẻ ngoan cố quá, nhưng tôi nói cứ để cho tác giả chỉnh sửa xem sao, và cuối cùng thì bài báo được chấp nhận cho đăng. Sau này khi gặp nhau bên Mĩ, Pierre nói tôi sao mà kiên nhẫn quá!

Tôi cũng có vài kỉ niệm với Pierre Delmas qua những lần Pierre ghé thăm nhóm nghiên cứu của tôi ở Sydney và những lần phó hội. Pierre ghé thăm Viện Garvan 2 lần vào thập niên 1990s và năm 2002. Vào thập niên 1980s, Pierre là nhân vật đang lên, nên anh ta rất hăng, nói năng “táo tợn”, dù vẫn với phong cách của một người Pháp: lịch lãm và đúng mốt. Có lần tôi nhớ đãi anh ta ở một nhà hàng ở Darling Harbour, anh ta khen món ăn quá ngon nhưng chê rượu vang của Úc!

Có nhiều lần trong một hội nghị ASBMR (American Society of Bone and Mineral Research), tôi và Pierre “so gơm” cũng vui đáo để. Năm đó, hình như là 1999, Pierre và đồng nghiệp anh ta trình bày kết quả công trình nghiên cứu có tên là EPIDOS. Nhóm của anh ta có 4 báo cáo về tiên lượng gãy cổ xương đùi, dựa vào 4 yếu tố: BMD, siêu âm, bone markers, và fall. Nói cách khác, mỗi yếu tố anh ta làm thành một báo cáo, những cái outcome thì chỉ gãy cổ xương đùi. Trong khoa học, người ta gọi kiểu làm này là “salami publication”, tức là cắt một công trình thành nhiều công trình nhỏ và công bố dần dần, giống như là người ta cắt nem salami thành nhiều lọn để ăn. Tôi đứng lên hỏi: “từ sáng đến giờ tôi và các đồng nghiệp nghe 4 báo cáo của anh chỉ tiên lượng gãy cổ xương đùi với 4 yếu tố khác nhau; tại sao anh không tổng hợp 4 yếu tố này thành 1 báo cáo và cho chúng tôi biết ảnh hưởng của chúng có độc lập hay không?” Pierre hiểu câu hỏi và ý nghĩa đằng sau của nó, anh ta đứng ú ớ, không trả lời thỏa đáng được, còn tôi thì … tha, không hỏi tiếp. Nhưng không may cho anh, vì phía dưới có ông cụ Larry Raisz (một đàn anh, và đại thụ trong ngành) chắc cũng bực mình vì cái kiểu salami này, nên ông cụ đứng lên, đi đến microphone và nói: “You have not answered the gentleman’s question” (Ông chưa trả lời câu hỏi của ông ấy). Pierre đứng im, nhìn rất tội nghiệp.

Một lần khác cũng trong một hội nghị ASBMR, Pierre trình bày một nghiên cứu về bone marker, nhưng có vài sơ suất về cách diễn giải liên quan đến nội tiết, nên tôi bắt bẽ cho vui (chỉ cho vui thôi, vì thấy chẳng ai hỏi sau khi anh ta trình bày). Hình như Pierre không hiểu ý, nên anh ta có vẻ không vui. Đến khi tôi trình bày nghiên cứu của tôi về gãy xương đốt sống mà tôi dùng thuật ngữ “Vertebral deformity”. Pierre đứng lên bắt bẽ là tại sao tôi sử dụng thuật ngữ này mà không là “Vertebral fracture”. Hai chúng tôi cãi nhau, và tôi nhớ có nói câu: Tao và mày có thể dành nhau 1 giờ để tranh luận về hai thuật ngữ này, nhưng có lẽ đây không phải là chỗ mình làm phiền đồng nghiệp; nếu mày muốn thì mình sẽ bàn tiếp. Khi xuống bàn, anh ta vui vẻ đến tôi thanh minh là không có ý gì xấu đâu. Đương nhiên là tôi tin anh ta không có ý gì xấu. Tôi biết tính Pierre, một người rất nghiêm túc trong khoa học, hỏi cái gì là hỏi đến nơi đến chốn. Trong các hội nghị, anh ta là một trong những người hỏi nhiều nhất.

Một lần khác, trong một hội nghị quốc tế về loãng xương được tổ chức tại Port Douglas (Queensland, Úc) vào năm 2006, tôi và Pierre lại có dịp gặp nhau. Lúc đó, tôi có dự định đem hội nghị loãng xương quốc tế IOF về Việt Nam vào năm 2010, nên tôi đến gặp Pierre (trong vai trò chủ tịch IOF) để đãi đằng ý định. Nghe qua, Pierre rất ngạc nhiên là tôi có ý định làm ở Việt Nam, một nơi mà anh nói là rất muốn đến thăm một lần cho biết. Anh ta đề nghị tôi viết một lá thư gọi là “Letter of Intent” để đãi đằng ý định một cách chính thức. Anh ta còn nói rằng cần phải đấu thầu vì các nước khác cũng có ý định đem hội nghị về nước họ, nhưng anh ta sẽ ưu ái với nước ta. Tôi bèn giới thiệu anh Võ Thành Phụng cho Pierre, hai người gặp nhau trao đổi bằng tiếng Pháp có vẻ tâm đắc lắm. Sau này, khi Pierre gặp tôi anh ta kéo tôi ra một góc vắng và nói như là phát hiện cái gì mới lắm vậy: “Ê mày, cái tay đó nó nói tiếng Pháp rất giỏi” (ý anh ta nói anh Phụng nói tiếng Pháp rất giỏi). Tôi mới cười nói: Mày biết không, tay đó học trường Tây mà; đàn anh của tao đó. Pierre cười nói: Nếu vậy thì ổng cũng đàn anh của tôi. Pierre vỗ vai tôi và nhắc lại là phải viết thư để tỏ ý định tổ chức hội nghị IOF ở VN.

Nay thì Pierre đã đi về cõi vĩnh hằng. Tổ chức IOF đã có chủ tịch mới là John Kanis (người Anh). Năm 2010 và 2012 đã có nước khác đăng cai tổ chức hội nghị. Có lẽ tôi phải chờ đến 2014 để đăng cai tổ chức hội nghị IOF ở VN, và hi vọng đến đó nước ta có thực lực khoa học (critical mass) để đứng ra làm việc này.

Hôm nay, tôi chỉ muốn có vài hàng tưởng nhớ một đồng nghiệp, một người bạn mà tôi kính phục. Ngành loãng xương đã mất đi một nhân vật tài hoa, nhưng di sản của Pierre thì chắc chắc còn lưu danh hậu thế rất lâu.

NVT

===

Giáo sư Pierre Delmas

On 25/07/2008, at 6:12 AM:

To the members of the Editorial Board of Osteoporosis International:

It is with considerable sadness that I must announce the untimely passing of my Co-Editor-in-Chief of Osteoporosis International, Professor Pierre D. Delmas. Pierre was known and loved by many-clinicians, academicians, administrators, and patients alike. The contributions that Pierre made to the field are legion and cannot be fully recounted here. Pierre was Professor of Medicine at the University in Lyon, where he also headed an INSERM research unit. But perhaps Pierre’s major achievement and gift to the field is the International Osteoporosis Foundation, which has become the major global organization in the field for clinicians, scientists and patients. Pierre founded the organization out of the European Foundation for Osteoporosis and steered its growth as its President, until ill health forced him to retire earlier this year. In addition, Pierre has made major contributions to almost every aspect of metabolic bone disease, and especially to osteoporosis. Pierre’s work helped us understand the pathogenesis of the disease, its risk factors and its treatment. He used almost every tool available to him from biochemistry through bone densitometry to histomorphometry in an attempt to first understand the disease and then educate others at all levels, ultimately with the goal of improving the management of the disease worldwide. A special edition of Osteoporosis International dedicated to both Pierre’s memory and his achievements will be published shortly outlining some of the many components of Pierre’s contributions to our field.

In addition to his seminal collection of work, Pierre will be remembered by many of his colleagues around the world for his intelligence, lucidity of thought, insightfulness, enthusiasm, and perhaps most of all for his biting wit. He was an entertaining and forceful orator and an excellent educator, much sought after as a speaker at international, national, and local meetings. Pierre gave of his time generously, and tried to fulfill invitations as possible, while at the same time maintaining his lab clinics and most of all his commitment to his family.

Pierre is survived by his wife, Debra, and his two children, Gauthier and Olivia. I am sure they will have the sympathy of all whom read this journal-and indeed all in the field and the many more who were touched by Pierre’s work and sheer will. His global legacy, the very daunting force of his personality and his organizational vision shall long be missed throughout our field.

Robert Lindsay, M.D., Ph.D.

Editor in Chief, North American Editorial Office

Xem thêm Hải quan Úc và người Việt

Share on Google Plus

About Dat le