Sáng nay có một tin thú vị hơn melamine: đó là tin về giải Nobel y sinh học được trao cho Harald zur Hausen (Đức), Françoise Barré-Sinoussi và Luc Montagnier (Pháp). Gs Hausen được ghi nhận vì có công khám phá vi khuẩn gây ung thư cổ tử cung (1). Còn hai giáo sư người Pháp có công khám phá HIV.
Thế là trong vòng vài năm trở lại đây, các công trình nghiên cứu miễn dịch và virút được công nhận hơn là những công trình thời thượng như sinh học phân tử. Cần nói thêm là năm 2005, hai nhà khoa học Úc (Barry Marshall và Robin Warren) được trao giải thưởng cao quí này do công trình nghiên cứu liên quan đến H. pylori. Lúc đó, tôi có bình luận rằng giải Nobel y sinh học 2005 là một “hành trình về bệnh viêm”. Tôi nghĩ năm nay cũng có thể nói như thế mà không mấy quá đà.
Nhưng năm nay có điểm đáng chú ý là giải thưởng trao cho Gs Luc Montagnier, người có thời tranh cãi quyết liệt và nóng bỏng với Gs Robert Gallo về chuyện tưởng như rất nhỏ: ai là người đầu tiên khám phá HIV? Không ai chịu thua ai. Hai nhóm nghiên cứu công bố kết quả nghiên cứu trên Science số ngày 20/5/1983 (2,3). Ai cũng nói rằng mình là người đầu tiên khám phá HIV. Một năm sau Gallo lại công bố một bài khác trên Science ngày 4/5/1984 (4).
Phía Mĩ bênh “gà nhà”, còn phía Pháp có vẻ lép vế hơn trên mặt trận truyền thông. Rất nhiều bài báo, sách, và websites từ Mĩ một mực cho rằng Gallo là người có công đầu, còn Montagnier cũng có công phụ. Có lúc nhóm nghiên cứu của Pháp tố cáo Gallo đạo văn và móc túi số liệu của Montagnier để dành công trạng. Cơ quan về liêm chính trong khoa học của Mĩ (Office of Scientific Integrity) mở cuộc điều tra cáo buộc này, và đi đến kết luận rằng Gallo không phạm tội đạo văn hay móc túi số liệu. Tuy Gallo không bị kết tội, nhưng đồng nghiệp của ông là Mikulas Popovic bị kết tội “scientific misconduct”. Nhưng đến năm 1993 thì Popovic cũng được "trắng án", không có tội gì cả.
Cuộc tranh cãi dai dẳng giữa Montagnier và Gallo dẫn đến pháp đình. Tháng 12/1985, Viện Pasteur của Pháp kiện Bộ Y tế Mĩ ra tòa, và cáo buộc rằng Gallo đã vi phạm đạo đức khoa học. Tháng 3/1987, cuộc tranh chấp được dàn xếp hay giải quyết ngoài tòa. Tổng thống Reagan và Chirac lúc đó ra thông cáo chung là tiền thu được từ bản quyền của phương pháp xét nghiệm sẽ được chia đôi giữa Mĩ và Pháp. Ngoài ra, phương pháp xét nghiệm HIV sẽ mang tên Montagnier và Gallo. Hai người sau này còn viết chung một bài báo mô tả tiến trình họ khám phá HIV như thế nào.
Tuy trường hợp này đã dàn hòa, nhưng trong cộng đồng khoa học, thì người ta đã quyết định từ lâu ai là người có công khám phá HIV đầu tiên. Một cách để thăm dò “nhiệt kế” thái độ của giới khoa học là xem qua số lần trích dẫn bài báo. Nhà xã hội học Alison Rawling thuộc đại học Sydney
Năm
|
Bài báo của Gallo
|
Bài báo của Barré-Sinoussi và Montagnier
|
1983
|
44
|
32
|
1984
|
99
|
143
|
1985
|
97
|
366
|
1986
|
58
|
412
|
1987
|
35
|
401
|
1988
|
29
|
392
|
1989
|
30
|
320
|
1990
|
32
|
326
|
1991
|
16
|
256
|
1992
|
19
|
253
|
1993
|
14
|
202
|
1994
|
10
|
161
|
Tổng số
|
483
|
3264
|
Khi bài báo của Barré-Sinoussi và Montagnier được công bố gần như chẳng gây chú ý nào. Một bài xã luận trên Science thậm chí lờ đi bài báo của Barré-Sinoussi và Montagnier, mà chỉ đề cập đến bài của Gallo và người khác!
Sáu tháng sau khi công bố, công trình của Barré-Sinoussi và Montagnier chỉ được trích dẫn 27 lần, còn bài của Gallo thì được trích dẫn đến 70 lần. Nhưng tình hình thay đổi nhanh chóng sau đó. Đến năm 1985 khi mà cuộc tranh chấp giữa Montagnier và Gallo ở vào thời “cao điểm” thì công trình của Barré-Sinoussi và Montagnier mới được cộng đồng khoa học ghi nhận.
Tôi nghĩ Ủy ban Nobel trao giải cho hai nhà khoa học (vốn là thầy trò) là một cách gián tiếp chính thức ghi nhận công lao của Barré-Sinoussi và Montagnier, chứ không phải Gallo, là người đầu tiên khám phá HIV.
Giải thưởng Nobel được thiết lập theo di chúc của ông Alfred Nobel, trong đó ông viết rằng giải thưởng nên trao cho “những ai đã đem lại lợi ích lớn nhất cho con người.” Trong những năm mà nghiên cứu về di truyền và sinh học phân tử còn là “thời thượng”, có nhiều nhà nghiên cứu được trao giải Nobel. Điều này dẫn đến nghi ngờ của giới y khoa là giải thưởng này không còn tuân theo hay phù hợp với ước nguyện của ông Nobel nữa, bởi vì nhiều công trình được giải chẳng có giúp ích gì cho bệnh nhân (chứ chưa nói đến “lợi ích lớn nhất”).
Nhưng vài năm gần đây, tôi thấy giải thưởng có vẻ được quay về thời của miễn dịch học. Thật vậy, đến nay thì ai cũng có thể thấy các bệnh truyền nhiễm vẫn còn hoành hành thế giới. Ở nước ta, bệnh truyền nhiễm vẫn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho dân số. Bệnh AIDS tuy chưa giết chết nhiều người ở nước ta, nhưng ở các nước Phi châu thì số người tử vong rất đáng lo ngại. Tuy nhiên, bệnh ung thư cổ tử cung ở phụ nữ người Việt tương đối nhiều (cao nhất so với các sắc dân khác). Do đó, trao giải thưởng cao quí này cho hai công trình về HPV và HIV theo tôi là rất xứng đáng và có ý nghĩa.
Ghi chú:
(1) Xung quanh chuyện đưa tin cũng có một sự cố vui vui. Một anh bạn tinh ý thấy lúc sáng thì báo Vietnamnet và Tiền Phong đưa tin vị giáo sư người Đức được trao giải khi khám phá virút gây “ung thư cổ”! Nhưng có lẽ thấy bị hớ nên chiều sửa lại là “cổ tử cung”, còn Vietnamnet thì hình như chưa sửa.
(2) Barré-Sinoussi F, Chermann JC, Rey F, Nugeyre MT, Chamaret S, Gruest J, Dauguet C, Axler-Blin C, Vézinet-Brun F, Rouzioux C, Rozenbaum W, Montagnier L. Isolation of a T-lymphotropic retrovirus from a patient at risk for acquired immune deficiency syndrome (AIDS). Science. 1983 May 20;220(4599):868-71.
(3) Gallo RC, Sarin PS, Gelmann EP, Robert-Guroff M, Richardson E, Kalyanaraman VS, Mann D, Sidhu GD, Stahl RE, Zolla-Pazner S, Leibowitch J, Popovic M. Isolation of human T-cell leukemia virus in acquired immune deficiency syndrome (AIDS). Science. 1983 May 20;220(4599):865-7.
(4) Gallo RC, Salahuddin SZ, Popovic M, Shearer GM, Kaplan M, Haynes BF, Palker TJ, Redfield R, Oleske J, Safai B, et al. Frequent detection and isolation of cytopathic retroviruses (HTLV-III ) from patients with AIDS and at risk for AIDS. Science. 1984 May 4;224(4648):500-3.
Xem thêm: Vấn đề đo lường melamine
0 nhận xét:
Đăng nhận xét